Η κατανομή των σκαγιών και το σχήμα που διαθέτει η δέσμη τους είναι ένα φαινόμενο γνωστό από παλιά, αλλά και επιβεβαιωμένο από τις αρχές του περασμένου αιώνα, με την βοήθεια των περιστρεφόμενων στόχων γνωστής ταχύτητας. Όμως έπρεπε να φθάσουμε σε σχετικά πρόσφατη εποχή για να εξετάσουμε με ακρίβεια τα τεχνικά στοιχεία του εσωτερικού μέρους της δέσμης των σκαγιών, με προσδιορισμένο σχήμα και διάσταση, όπως μας το γνωστοποιεί η υπερταχεία φωτογράφηση της ντουφεκιάς εκτός στομίου και σε διάφορες αποστάσεις. Με μία διασπορά που συντελείται περισσότερο κατά μήκος και λιγότερο κατά εύρος, έχουμε μια σχηματική παράσταση των σκαγιών που θυμίζουν κώνο, ή απλά ένα αυγοειδές σύννεφο, καθώς ταξιδεύουν προς τον στόχο..
Για να δούμε όμως την πραγματική εικόνα της ντουφεκιάς μας και να μελετήσουμε τα στοιχεία τους, θα πρέπει να προβούμε σε δοκιμές, που να μας γνωστοποιήσουν στοιχεία, όπως η ένδειξη πυκνότητας, η ένδειξη κανονικότητας και η ένδειξη συγκεντρωτικότητας. Αυτές οι δοκιμές είναι ιδιαίτερης αξίας, διότι έχουν διπλό σκοπό. Ο πρώτος είναι για να μας καταδείξουν την συμπεριφορά του φυσιγγίου που δοκιμάζουμε και ο δεύτερος την συμπεριφορά της κάννης του όπλου μας σε συνδυασμό με το τσοκάρισμα ή το εκάστοτε τσοκάρισμα (αν διαθέτει εναλλασσόμενα τσοκάκια). Εδώ ίσως θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι δοκιμές της κατανομής και συγκέντρωσης των σκαγιών επιβάλλεται να γίνουν με τον κατάλληλο τρόπο, διαφορετικά είναι καλύτερο να μην γίνουν. Βλέπουμε να γίνονται δοκιμές με βολή κατά ντενεκέδων, άδειων κουτιών από φυσίγγια, ανοιγμένα φύλλα εφημερίδας, κ.λ.π. Αυτοί οι στόχοι δέχονται ένα μικρό μόνο μέρος της δέσμης των σκαγιών, συνεπώς δεν είναι δυνατό να γίνει μία σωστή διαπίστωση, διότι δέχονται ένα μικρό μέρος της δέσμης και άγνωστο από ποιο σημείο της.
Είναι σαφές ότι η ομοιόμορφη κατανομή της δέσμης των σκαγιών μας στον πίνακα βολής, σε συνάρτηση με την επαρκή διατρητική ικανότητα που διαθέτουν τα σκάγια στην συγκεκριμένη γόμωση, μας δίνει σχεδόν πάντοτε (αν βέβαια σκοπεύουμε σωστά) το πουλί στην τσάντα. Γι αυτό δεν θεωρώ ότι είναι περιττό να αναφερθώ λίγο στο πως παρουσιάζεται η δέσμη μετά την έξοδο από την κάννη, διότι πολλοί γνωρίζουν στο περίπου, αλλά ελάχιστοι σε βάθος.
Σχηματικά, η δέσμη αποτελείται από μία ομάδα σκαγιών που ταξιδεύουν κατά μέτωπο πάνω στο ίδιο κάθετο επίπεδο, όπως περίπου διαπιστώνουμε από τις τρύπες που αφήνουν στα χαρτόνια δοκιμών ή τα αποτυπώματα πάνω στον βαμμένο με ώχρα πίνακα βολής. Για κάποια μέτρα – εξαρτάται από το φυσίγγι - μετά την έξοδο από την κάννη, τα σκάγια μένουν περισσότερο ή λιγότερο κοντά το ένα με το άλλο, σχηματίζοντας μία δέσμη κυλινδρικού περίπου σχήματος. Καθώς δέχονται την αντίσταση του αέρα, αρχίζουν να απομακρύνονται το ένα από το άλλο κατά μήκος και κατά πλάτος. Αυτό γενικώς ονομάζεται διασπορά των σκαγιών και το μέγεθός της εξαρτάται από το τσοκάρισμα που διαθέτει η κάννη (τελείως κύλινδρος έως το φουλ τσοκ), αλλά και από τον τύπο του φυσιγγίου. Βέβαια, έχει παρατηρηθεί από ταχυφωτογραφίες ότι είναι μεγαλύτερο το ποσοστό της διασποράς κατά μήκος και λιγότερο κατά πλάτος, δεδομένου βέβαια ότι δεν έχουμε να κάνουμε με φυσίγγι διασποράς, το οποίο έχει μελετηθεί να ανοίγει τα σκάγια σε κατά πλάτος διάταξη. Να δούμε όμως πώς γίνονται οι δοκιμές σε μεγάλες βιομηχανίες όπλων και φυσιγγίων του εξωτερικού, πάνω σε παραδοσιακό πίνακα βολής μεταλλικό. Αποτελείται από ένα πλαίσιο με ένα τετράγωνο φύλλο λαμαρίνας, πάχους 2 έως 3 χιλ. το οποίο συνήθως είναι ανοξείδωτο και έχει διαστάσεις 1,20Χ1,20 μ. Τοποθετείται σε τέτοιο ύψος ώστε το κέντρο του πλαισίου να είναι στο ύψος του στήθους ενός ανθρώπου. Πριν τη βολή, ο πίνακας βάφεται με ένα ρολό και με ένα μείγμα από σβησμένο ασβέστη, χρωματισμένου με ώχρα, για να στεγνώνει γρήγορα. Μετά από κάθε βολή, ο πίνακας βάφεται με ώχρα και μόλις στεγνώσει γίνεται η επόμενη βαφή, εξάγονται τα συμπεράσματα όπως θα περιγράψουμε παρακάτω και συγκρίνονται με τις προηγούμενες βολές, για να διαπιστωθούν τυχόν διαφορές.
Πιο απλή κατασκευή, που συνήθως χρησιμοποιείται με εξαιρετικά αποτελέσματα θετικών συμπερασμάτων είναι η συναρμολόγηση ενός ξύλινου τελάρου από πήχεις κόντρα πλακέ, πάχους 5 χιλ. και πλάτους 6 εκ., που συνδέονται μεταξύ τους με βίδες. Το πλαίσιο αυτό έχει διαστάσεις τέτοιες, ώστε να στερεώνεται πάνω του χαρτόνι με διαστάσεις 1Χ1 μ. Τα χαρτόνια συσκευασίας είναι ιδανικά για τοποθέτηση πάνω σε τέτοιο πλαίσιο και εξαγωγή συμπερασμάτων με ακρίβεια. Μπορεί βέβαια να χρησιμοποιηθεί και φύλλο χάρτου συσκευασίας μπεζ χρώματος, που πωλείται σε μεγάλους κυλίνδρους και διαθέτει πλάτος 1 μ., όμως επιβάλλεται το χαρτί, όταν τοποθετηθεί στο πλαίσιο αυτό, να μην στηρίζεται πάνω σε επίπεδη σκληρή επιφάνεια (τοίχους, μεταλλικές επιφάνειες, κ.λ.π.), διότι διαπερνώντας τα σκάγια το χαρτί, θα αναπηδούσαν με αντίστροφη κατεύθυνση και θα άνοιγαν κάποιες τρύπες που θα νόθευαν το αποτέλεσμά μας. Γι αυτό και το στερεώνουμε σε μέρος όπου η σκληρή επιφάνεια να είναι σε απόσταση όχι μικρότερη των 5 μ. για να εξασφαλίζεται και ο ασφαλής τερματισμός των σκαγιών. Το φύλλο χαρτιού, όπως και το χαρτόνι, προσωπικά τα θεωρώ καλύτερα, διότι επιτρέπουν την εύκολη καταμέτρηση των σκαγιών και την διατήρησή τους για αρχειοθέτηση και σύγκριση. Μπορεί κατόπιν κάποιος να κάνει υποδιαιρέσεις και διαχωρισμό σε τομείς τον κύκλο των 76 εκ., όπως γίνεται με τη γκρίλλα, κάτι που δεν είναι εφικτό αν κάνουμε δοκιμές στον παραδοσιακό μεταλλικό πίνακα. Επίσης το πλαίσιο είναι σημαντικό να τοποθετείται ακριβώς κάθετα, ώστε οι βολές προς το χαρτόνι να γίνονται με ορθή γωνία πρόσπτωσης και όχι με κλίση. Αν υπάρχει κλίση να ξέρετε ότι η δέσμη κατά την πρόσπτωση θα σχηματίσει αυγοειδή κατανομή. Η απόσταση που θα πρέπει να γίνει η βολή είναι τα 35 μ. για τους Ευρωπαίους κατασκευαστές συνήθως, ενώ για τους Αμερικάνους, οι 40 γιάρδες (36,5 μ.). Είναι πολύ σημαντικό η απόσταση να μετριέται με ακρίβεια, π.χ. με μια μετροταινία, όχι στο περίπου με βήματα. Αν δεν έχετε μετροταινία, μπορείτε να μετρήσετε ένα σπάγκο μήκος 35 μ. και να τον έχετε μαζί σας στις δοκιμές. Πριν τη βολή τοποθετούμε στο κέντρο με selotape ένα σκούρο τετράγωνο μικρό χαρτί, που χρησιμεύει ως σημείο αναφοράς της βολής μας, δηλ. το που θα σημαδέψουμε και το οποίο κατόπιν αφαιρείται. Είναι πολύ χρήσιμο να στηρίζουμε το όπλο κατά την βολή σε κάποιο υποστήριγμα, ώστε να υπάρχει σταθερότητα και να μην έχουμε εκκεντρικές βολές, δηλ. εκτροπή της ντουφεκιάς μας, που συμβαίνει κάποιες φορές όταν δεν χρησιμοποιείται στήριγμα. Το σκούρο χαρτί που θα αφαιρεθεί μόλις ρίξουμε, δεν θα αποτελέσει και το κέντρο του κύκλου, όπως θα δούμε παρακάτω. Αυτό που θα αποτελέσει το κέντρο του κύκλου θα είναι το σημείο της πυκνότερης συγκέντρωσης της δέσμης των σκαγιών, δηλ. το κέντρο της ντουφεκιάς μας.