Είναι η συνηθέστερη ερώτηση που μου απευθύνουν οι κυνηγοί όχι μόνο μέσα από τις επιστολές τους, αλλά και από τις προσωπικές συζητήσεις που έχω μαζί τους, όταν τους απασχολεί το θέμα της αγοράς ενός όπλου. Ακόμη και μεταξύ τους οι κυνηγοί στα «στέκια» όπου συγκεντρώνονται και ανταλλάσσουν απόψεις, έχουν κάνει ατέρμονες συζητήσεις πάνω στο συγκεκριμένο θέμα.
Είναι γνωστό σε όλους σχεδόν τους κυνηγούς και σκοπευτές των αθλημάτων του κυνηγετικού όπλου, ότι στην αγορά μας υπάρχουν όπλα που διαθέτουν χρωμιωμένες εσωτερικά κάνες και κάποια άλλα που δεν διαθέτουν. Ακούγονται πολλά και συζητιούνται ακόμη περισσότερα για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που έχουν οι μεν και οι δε. Με έκπληξη διαπιστώνει κάποιος το πόσο ένθερμους υποστηρικτές έχει η μία και η άλλη κάνη, καθώς και ότι αρκετοί έχουν μετακινηθεί αγοραστικά από μία εταιρία σε άλλη, γι αυτό και μόνο το θέμα. Πραγματικά αποτελεί ένα από τα κριτήρια επιλογής στην αγορά ενός όπλου και ειδικά των όπλων που ανήκουν στη μέση και υψηλή χρηματική κατηγορία.
Σήμερα λοιπόν θα αναπτύξουμε τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα της αχρωμίωτης και της χρωμιωμένης κάνης, ώστε να βοηθήσουμε τον ενδιαφερόμενο να κάνει ο ίδιος μια σωστή επιλογή για το όπλο του.
Αξίζει όμως προηγουμένως να πούμε συνοπτικά πως κατασκευάζεται η κάνη ενός κυνηγετικού όπλου, για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η κάνη σε πρωτογενή μορφή είναι μία μπάρα ειδικού κράματος σφυρήλατου ατσαλιού που τρυπιέται με ειδικό τρυπάνι και κατόπιν περνούν διαδοχικά τρία έως πέντε κοπτικά εργαλεία (αλεζουάρ) κάνης από το εσωτερικό της, έτσι ώστε να τη διαμορφώσουν. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται η θαλάμη, ο κώνος προσαρμογής και το τσοκ μπροστά. Ακολούθως και αφού έχει διαμορφωθεί μία αρχική εσωτερική διάμετρος αυλού, ξεκινάει η λείανσή της από το ειδικό μηχάνημα, που στην οπλοτεχνική ονομάζεται HONING και που λειαίνει τις εσωτερικές επιφάνειες της κάνης από τα σημάδια που δημιούργησαν τα κοπτικά εργαλεία. Αυτά όλα τα μηχανήματα σήμερα ελέγχονται με ηλεκτρονικούς υπολογιστές που ελέγχουν λεπτομερέστατα την κάθε εργασία στα όπλα, κυρίως μαζικής παραγωγής, αλλά και σε κάποια που θεωρούνται ημιχειροποίητα. Η αχρωμίωτη κάνη μετά την τελική της λείανση από το HONING, τους σχετικούς ελέγχους και τις δοκιμές, είναι έτοιμη να συνοδεύσει το υπόλοιπο όπλο. Για την χρωμιωμένη θα ακολουθηθεί η διαδικασία της σκληροχρωμίωσης ηλεκτρολυτικά, όπου ένα απόλυτα ομόκεντρο ανόδιο με την κάνη να φροντίζει στο να γίνει η επικάλυψή της σε όλο το εσωτερικό της ή μέρος αυτής. Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι υπάρχουν όπλα (κυρίως πλαγιόκανα και αλληλεπίθετα) που διαθέτουν χρωμιωμένες θαλάμες και αχρωμίωτες κάνες και το αντίστροφο. Καθώς επίσης χρωμιωμένες θαλάμες και κάνες αλλά είναι αχρωμίωτη η περιοχή του τσοκ. Αυτό γίνεται για να διευκολυνθεί η διαδικασία διάνοιξης τροποποίησης του τσοκ εύκολα σε κάποιον οπλουργό, αν το όπλο έχει στενότερο τσοκάρισμα από αυτό που επιθυμεί ο κάτοχός του.
Από τους κατασκευαστές όπλων προβάλλεται ως αδιαφιλονίκητο πλεονέκτημα μιας χρωμιωμένης κάνης, ότι η εσωτερική σκληροχρωμίωση δεν επιτρέπει να δημιουργηθούν εσωτερικές οξειδώσεις στην κάνη από ελλιπή καθαρισμό. Δεν έχουμε λόγους να διαφωνήσουμε εφόσον όμως έχει γίνει μια σωστή σκληροχρωμίωση και δεν υπάρχει πιθανότητα να «σπάσει» το χρώμιο σε κάποιο σημείο του εσωτερικού της κάνης. Στα βουνίσια κυνήγια, όταν ένας κυνηγός έπεφτε με το όπλο του, ειδικά στο κυνήγι της πέρδικας διαπίστωνε συνήθως βούλιαγμα μικρό ή μεγάλο στην κάνη που χτύπησε σε κάποια πέτρα. Τα κάπως παλαιότερα όπλα που είχαν χρωμιωμένες κάνες κατά την επαναφορά του βουλιάγματος από τον οπλουργό διαπιστωνόταν απώλεια μικρής «φλοίδας χρωμίου» εσωτερικά σε εκείνο το σημείο. Σε εκείνο το σημείο από την επόμενη χρήση του όπλου θα ξεκίναγε μία εστία οξείδωσης που δύσκολα μπορούσε να καταπολεμηθεί. Στα σημερινά βέβαια όπλα με την εξέλιξη της σκληροχρωμίωσης τέτοια κρούσματα έχουν σχεδόν εξαλειφθεί. Όμως με την μακρόχρονη χρήση ενός όπλου (δεν μιλάμε για 5 10 χρόνια) κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι το χρώμιο σε σημεία υψηλής καταπόνησης της κάνης κατά την τουφεκιά, όπως για παράδειγμα στον κώνο συναρμογής, δεν θα «σπάσει» έστω και λίγο. Μπορεί να μην γίνει ποτέ, αλλά καλό θα είναι να διατηρούμε μία επιφύλαξη. Βέβαια, με την συχνότητα που αλλάζει όπλο ένας Έλληνας κυνηγός και τη χρήση που του κάνει, αυτά τα φαινόμενα μάλλον απίθανα κρίνονται να συμβούν. Σκεφτείτε ότι οι περισσότεροι ’γγλοι κρατούν ένα δίκανο δύο και τρεις γενιές, ενώ εμείς μία δεκαετία με το ζόρι.
Παλαιότερα, αν μία κάνη διέθετε καθ’ όλο το μήκος της σκληροχρωμίωση, ήταν σχεδόν αδύνατο να γίνει διαμόρφωση στα τσοκ της με ειδικό κοπτικό εργαλείο (αλεζουάρ) αν πρώτα δεν γινόταν αποχρωμίωση. Αυτό στις μέρες μας ξεπεράστηκε και υπάρχουν ήδη 2-3 καλοί οπλουργοί στη χώρα μας που κάνουν τροποποίηση της σύσφιγξης, χωρίς να αποχρωμιώσουν την υπόλοιπη κάνη, καθώς επίσης και ένας (Α. Κούρκουλος) που ανοίγει σπειρώματα για τοποθέτηση εσωτερικών βιδωτών τσοκ, τύπου λεπτού τοιχώματος COLONIAL.
Να δούμε τι γίνεται τώρα με τις αχρωμίωτες. Όλοι έχουμε παρατηρήσει τη στιλπνότητα με εκείνο το εντυπωσιακό γυάλισμα στο φως που αντακλά το εσωτερικό μιας χρωμιωμένης κάνης. Για να γίνει αυτό με μια εσωτερικά αχρωμίωτη κάνη απαιτείται ο βαθμός λείανσής να φθάσει στα ανώτατα επίπεδα ποιότητος. Εκεί λοιπόν χρειάζεται ο συνδυασμός των σωστών εργαλειομηχανών με τα έμπειρα χέρια του τεχνίτη που έχει εξειδικευτεί σε αυτή την εργασία. Όμως για να γίνει αυτό όπως πρέπει χρειάζεται χρόνος δουλειάς, εργατοώρες μόνο για την κάνη και αντιλαμβάνεστε πόσο πολύτιμος είναι ο χρόνος στις κατασκευές των όπλων. ’ρα λοιπόν κατ’ ανάγκη ένα αχρωμίωτο όπλο με ανώτατο επίπεδο εσωτερικής λείανσης δεν μπορεί να είναι φθηνό. Να αντιμετωπίζετε με σκεπτικισμό τις περιπτώσεις φτηνιάρικων όπλων με αχρωμίωτες κάνες που παρουσιάζονται ως «το μάννα εξ ουρανού».
Το μεγάλο πλεονέκτημα της υψηλής ποιότητας αχρωμίωτης κάνης είναι η καλή απόδοση (κατανομή) της τουφεκιάς που προσφέρει. Οι τριβές και οι παραμορφώσεις των σκαγίων ελαχιστοποιούνται ακόμα και σε φυσίγγια με βυσμάτωση μάλλινης τάπας. Το συχνό καθάρισμα που επιβάλλεται να γίνεται μετά από κάθε κυνήγι είναι απαραίτητο για την προστασία της από τις οξειδώσεις που δημιουργούνται από τα κατάλοιπα της βολής και την υγρασία. Γιατί θα πρέπει να γνωρίζετε μια μικρή αλλά σημαντική λεπτομέρεια για τις αχρωμίωτες κάνες. Ακόμη και λείανση υψηλής ποιότητας να διαθέτουν, το εργαλείο λείανσης που χρησιμοποίησε ο τεχνίτης κατά τις παλινδρομικές και ελαφρώς περιστροφικές κινήσεις του άφησε πάνω στα εσωτερικά τοιχώματα ανεπαίσθητες μικρές χαραγές τόσο μικρές, που πολλές φορές δεν τις διακρίνει το μάτι, αλλά υπάρχουν. Από εκεί μπορεί να ξεκινήσει οξείδωση αργά και ύπουλα αν ο κάτοχος του δεν το καθαρίζει μετά το κυνήγι.
Προσωπικά θα αναφέρω την περίπτωση ενός Β-25 του 1956 που είχα με κάνες αχρωμίωτες και προέρχονταν από μία διάσημη συλλογή. Γνωρίζοντας την ιδιάζουσα «προσωπικότητα» της αχρωμίωτης κάνης του για δύο χρόνια κυνηγούσα μόνο με αυτό ανελλιπώς και μετά το κυνήγι το καθάριζα κάθε φορά σχολαστικά, περνώντας την κάνη πολλές φορές με ορειχάλκινη τρίχινη (αγγλικού τύπου) βούρτσα και λάδι καθαρισμού. Αυτό είχε σαν συνέπεια το ροτάρισμα της κάνης. Τι σημαίνει αυτό στην οπλοτεχνική ορολογία, σημαίνει ότι αν είμαστε επιμελείς στον καθαρισμό μιας αχρωμίωτης κάνης για 2-3 χρόνια, με τη διέλευση των σκαγίων, τάπας και μετά της βούρτσας με το λάδι σε κατά μήκος καθαρισμό (προσοχή όχι περιστροφικά με δράπανο, κ.λ.π.), αυτές οι μικρότατες χαραγές κλείνουν τελείως και αποκτά η κάνη εσωτερικά μία πατίνα που την προστατεύει και της δίνει αυτές τις μοναδικές βλητικές ιδιότητες που τις έκαναν περιζήτητες. Είναι σαν την ακριβή και σπάνια γυναίκα που θέλει συνεχώς φροντίδα και στοργή για να μας προσφέρει στιγμές ευτυχίας! Έτσι λοιπόν σαν επίλογο μπορούμε να αναφέρουμε ότι αν ο κυνηγός δεν είναι διατεθειμένος να ξοδέψει δέκα λεπτά μετά το κυνήγι του για να καθαρίσει την κάνη του όπλου του, καλύτερα να μην πάρει αχρωμίωτο. Ίσως είναι καλύτερα να πάει σε έναν όπλο με χρωμιωμένη κάνη που θα το καθαρίζει μία φορά το χρόνο συνήθως με το τέλος της κυνηγετικής περιόδου και δεν θα του οξειδώνεται και η κάνη. ’λλωστε σε 5 10 χρόνια θα το αλλάξει ή θα πάρει κάποιο άλλο και θα το αφήσει αυτό σαν δεύτερο (εφεδρικό) όπλο. Μήπως το ίδιο δεν κάνει και με τα αυτοκίνητα, τα ψυγεία, κ.λ.π. γιατί να μην τα ανανεώνει; Εδώ θα βγει ο φίλος μου ο Μηνάς και θα πει με αφοπλιστική ειλικρίνεια: «καλά κάνουν, εμείς κλέφτες θα γίνουμε;»
Σωστά, εδώ αλλάζουν τις γυναίκες, δεν θα αλλάξουν τα όπλα; Ποιος τον λογαριάζει τον ’γγλο που κληροδοτεί το όπλο του πατέρα του στον γιο του και πιστεύει στο: «Είμαι φτωχός, γι αυτό αγοράζω ακριβό ντουφέκι».